Global ösüşdokma senagatyzynjyr adam başyna dokma önümçiligini 7 kg-dan 13 kg-a çenli artdyrdy, umumy mukdary 100 million tonnadan gowrak, galyndy dokma önümçiliginiň ýyllyk önümçiligi 40 million tonna ýetdi.2020-nji ýylda materikde 4,3 million tonna dokma önümçiligi gaýtadan işlener we himiki süýümleriň önümçiligi 60 million tonnadan geçer.Dokma eksportynyň sany köp bolsa-da, gaýtadan işlemek derejesi pes.Dünýäde henizem döwrebaplaşdyrylyp we gaýtadan işlenip bilinmedik galyndy dokma önümleriniň 2/3-den gowragy bar.

Gaýtadan dikeldilýän dokma diýilýän zat, adatça gaýtadan işlenýärdokma önümlerigaýtadan ulanyp bolýar we gaýtadan öndürilen önümleriň öndürijiligi esasan birmeňzeş, hatda has ýokary gymmaty barýekeje mata.Derrew dikeltmegiň ykdysady gymmaty bolmadyk biodegrirlenip bilinýän “bir gezek ulanylýan” dokma önümleri üçin poligon komposty bolup biler.Tegelek ykdysadyýetiň bu düşünjesine goşmaça, senagat tehnologiýasy gaýtadan işlemegi iki görnüşe bölýär: döwrebaplaşdyrmak we peseltmek.

Dokma gaýtadan işlemegiň usullary esasan mehaniki, fiziki we himiki usullary öz içine alýar.Mehaniki usul dokma önümlerini gaýtadan egirmek ýa-da dokma önümleriniň esasy maksadyny üýtgetmek üçin inçe zolaklara ýa-da süýümlere gaýtadan işlemekdir;fiziki usul esasan sintetiki süýümler üçin, esasanam dokma önümleriniň eremegi üçin ýokary temperaturada ereýän egirme süýümlerden emele gelýär.Hapalary süzgüçden soň, egrelip ýa-da beýleki önümlerde ulanyp bolýar.Käbir ýokary öndürijilikli süýümli kompozit materiallar ýokary temperaturada epoksi rezini aýryp, süýümiň ýagdaýyny dikeldip biler we kesmek we ezmek prosesi arkaly dokma däl önümlerde ulanylyp bilner;himiki usullar esasan dürli dokma önümlerine degişlidir.Süýümleriň bölünişi aýratyn gaýtadan işlenýär we gaýtadan işlenen materiallary arassalamak, hapalary we boýaglary has gowy aýyrmak we döwrebaplaşdyrmak we dikeltmek üçin has köp ýagdaý ulanylýar.

2020-nji ýylda meniň ýurdumyň poliester süýümi öndürilişi 49,3575 million tonna bolup, umumy mukdaryň 72% -ini, pagta 8,6 million tonna, 12%, viskoza 3,95 million tonna, 5,8%, neýlon 5,6%.Galan süýümler 4% -den az bolýar.Azyk üpjünçiligini üpjün etmek üçin pagta, zygyr matalar we ýüň ýaly tebigy süýümleriň önümçiligi umuman peselýär.Käbir tebigy süýümleri sintetiki süýümler bilen çalyşmak tapgyrlaýyn strategiýa.Sintetiki süýümli çig malyň çeşmesi bio esasly çeşmeleri saýlap biler we gaýtadan işlenip bilinýän çeşmelere aşa garaşlylykdan ýuwaş-ýuwaşdan dynmak üçin gaýtadan işlenip bilinýän çeşmeler ulanylmalydyr.Bu diňe bir serişdeleri tygşytlamak, daşky gurşawy goramak we ekin meýdanlaryny basyp almak üçin amaly ähmiýete eýe bolman, eýsem tegelek ykdysadyýetiň gurulmagy we ösmegi üçin hem möhüm ähmiýete eýe.